Loto, Quine, Kien en Bingo

Eigenlijk ben ik totaal niet geïnteresseerd in het Bingo- of Lotospel. In Nederland had ik ooit maar éénmaal (en dat was méér dan genoeg) Bingo gespeeld, en daar herinner ik me bar weinig van.
Maar één ding intrigeerde me. Als kind mocht ik van mijn moeder wel eens met wat kleine houten rondjes spelen, waar een getal op stond. En mijn moeder had het dan wel eens over een Kienspel. Toen ons een jaar geleden werd uitgelegd hoe je Loto speelt in Frankrijk, bleek de uitroep bij een volle kaart “Quine” te zijn. Volksetymologie is niemand vreemd, dus een verband tussen Quine en Kien leek voor de hand te liggen. Enfin, even zoeken in Wikipedia bracht uitkomst.
De oorsprong van het spel ligt in Italië, waar het rond 1530 ontstond als Lotto. Het woord Bingo is afgeleid van de Amerikaanse variant, dat rond 1920 werd gespeeld op een formulier waarvan de cijfers na afroep met bonen werden afgedekt. Bingo is een verbastering van Beano, een verwijzing naar de bonen, en de naam van het formulier.
Het Nederlandse woord Kienspel is afgeleid van het Franse woord Quine, wat weer van het Latijnse Quini (= 5) komt, en dat verwijst naar de vijf getallen die per rij staan afgedrukt op een Loto kaart. De gebruikte formulieren lijken nationaal bepaald.
De Fransen (Loto) en Engelsen (Bingo) hanteren een formulier van 3 rijen en 9 kolommen, waarbij de eerste rij bestemd is voor de getallen 1 t/m 9, de tweede voor 10 t/m 19, enz. De laatste kolom is bestemd voor de getallen 80 t/m 90. Dit maakt het aflezen relatief eenvoudig. Er kan gespeeld worden per rij (wie dus het eerste één rij vol heeft) per 2 rijen (idem voor twee rijen) of per volle kaart. Wordt er per rij gespeeld dan wordt er in Frankrijk “Quine” (= 5) geroepen als iemand een volle rij heeft. Bij een volle kaart is de kreet “Carton plein”.
De Amerikanen en Nederlanders (Bingo) spelen op een formulier van 5x5 vierkantjes, waarbij het vierkantje in het midden leeg is. De 24 overige willekeurige getallen (uit de reeks 1 t/m 75) staan soms in willekeurige volgorde, soms per kolom gesorteerd (1 t/m 15, 16 t/m 30, enz.) op het formulier afgedrukt. Ook hier kan per rij, kolom, vierkant of een andere van te voren afgesproken vorm worden gespeeld, of uiteraard per volle kaart.
En dat allemaal omdat ik nieuwsgierig was naar de herkomst van het woord Kienspel!

De website van La Tuilerie de Chazelle